Aleksandra Górecka, Tadeusz Jezierski
Koń jest jedynym spośród gatunków zwierząt gospodarskich, którego użytkowanie opiera się głównie na wykorzystaniu jego cech psychicznych.
Cechy te są dziedziczne (Budzyński, 1983) i podlegają łatwo selekcji, co wykorzystywano przy tworzeniu ras o różnych typach użytkowości. I tak konie zimnokrwiste przeznaczone do prac transportowych cechują się z reguły mniejszą pobudliwością nerwową, natomiast konie sportowe lub wyścigowe charakteryzują się wysoką pobudliwością i szybkością reakcji nerwowych.
Terminy „charakter” i „temperament” używane są często przy opisie cech psychicznych konia. Często nie są one w żaden sposób zdefiniowane, a oceniający posługują się nimi na wyczucie bądź czerpiąc wiedzę z obserwacji ludzi i ich zachowania. Niestety, może to prowadzić do nieporozumień, skutkujących antropomorfizacją zwierząt i przypisywaniem im cech działania właściwych jedynie ludziom. Bo czyż nie mówimy o koniu, że jest „złośliwy”, „odważny”, „fałszywy” czy „przyjazny”? Pół biedy, jeśli używamy tych określeń między sobą. Gorzej, jeśli bez precyzyjnej definicji co rozumiemy pod pojęciem „złośliwości” czy „przyjazności” podejmujemy działania, które mają konsekwencje czy to wobec zwierząt (np. karanie za „złośliwość”), czy to w ocenie koni przy kwalifikacji do hodowli.
Należy podkreślić, że rozdział cech temperamentu i charakteru nie należy do zadań łatwych, sprawia także trudność badaczom tych cech u ludzi. Można jednak założyć bardzo ogólnie, że najważniejsza różnica między temperamentem a charakterem w odniesieniu do człowieka polega na tym, że temperament jest głównie determinowany biologicznie, natomiast charakter jest wynikiem oddziaływania na wrodzone cechy temperamentalne warunków środowiskowych oraz aktywności własnej osobnika, wiąże się z motywacją i przyjętym przez niego systemem wartości. Dlatego też z punktu widzenia użytkownika konia ważna jest jego „wyjściowa”, biologiczna predyspozycja, jaką jest temperament, aby na jego podstawie, wskutek treningu i uczenia konia, otrzymać efekt w postaci osiągania dobrych wyników w sporcie lub satysfakcji przy użytkowaniu rekreacyjnym.
Jest to fragment artykułu, aby przeczytać pełny tekst zapraszamy do zakupu kwartalnika „Hodowca i Jeździec” Rok IV nr 3 (10) 2006.
Pismo dostępne jest w Okręgowych / Wojewódzkich Związkach Hodowców Koni, Biurze PZHK, za pośrednictwem prenumeraty oraz w wybranych sklepach jeździeckich.
