Anna Nowicka-Posłuszna
Stado Ogierów w Sierakowie obchodzi w tym roku rocznicę 180-lecia istnienia. Tak naprawdę zorganizowana hodowla koni w Wielkopolsce datuje się od czasu założenia stada sierakowskiego. 8 września 1828 r. przybył do Sierakowa naczelny koniuszy stadnin niemieckich Knobelsdorff, który zdecydował o kupnie dóbr sierakowskich i założeniu Poznańskiej Stadniny Krajowej (Posensches Land-Gestut)
Sieraków należy do ładniejszych i atrakcyjniejszych miasteczek Wielkopolski. Jego początki sięgają epoki kamiennej. Nazwa miasta pochodzi od imienia właściciela osady – Sieraka (biedak, sierota); stąd kolejne nazwy: Syrakowo (1388) Sierakowo (1397) i od 1560 roku Szyraków.Pierwsza wzmianka o Sierakowie pochodzi z 1388 roku. Prawa miejskie otrzymał Sieraków od Kazimierza Wielkiego w końcu XIV wieku. W wieku XIV i pierwszej połowie XV wieku Sieraków należał do Nałęczów, a w 1450 r. dobra sierakowskie nabył Łukasz Górka (wojewoda poznański).
W 1570 roku ostatni z rodu Górków sprzedał majętność Jakubowi Rokossowskiemu. W roku 1591 Sieraków wraz z majętnościami (14 wsi) kupuje Jan z Bnina Opaliński.
Pod rządami Opalińskich miasto przeżywa okres swej największej świetności – rozkwitu gospodarczego i kulturalnego. W 1619 roku Piotr Opaliński, syn Jakuba, ufundował kościół i klasztor Bernardynów (z których jedynie kościół w zmienionej nieco formie zachował się do dzisiaj).
Troskliwą opieką otaczał Piotr Opaliński, wojewoda poznański, rzemiosło i handel, co sprzyjało zamożności mieszkańców miasteczka. Syn Piotra Opalińskiego – Krzysztof – zadbał również o rozwój oświaty; zbudował gimnazjum świeckie, obok istniejącej już szkoły parafialnej. Krzysztof Opaliński udoskonalił i rozbudował stałą siedzibą rodu – zamek, który na przełomie XVII i XVIII wieku należał do największych w Polsce.
Obecnie odbudowane skrzydło południowe spełnia rolę mauzoleum dla sarkofagow rodziny Opalińskich oraz jest ważnym centrum kultury.
W roku 1747 ostatnia z rodu Opalińskich, Maria Leszczyńska (córka Katarzyny z Opalińskich i Stanisława Leszczyńskiego), królowa francuska, sprzedała dobra sierakowskie ministrowi Augusta III – Brühlowi. Po śmierci Brühla Sieraków przeszedł w ręce magnatów niemieckich, a w 1823 roku stał się własnością króla pruskiego.
Pożar, który wybuchł w 1817 roku, spalił prawie całkowicie miasto, kościół parafialny, klasztor oraz dworskie zabudowania gospodarcze. Ocalały z pożaru do dziś istniejące: kościół Bernardynów, zbór ewangelicki i kilka domów.
Nadanie w 1833 roku nowej ordynacji miejskiej pozwoliło na odbudowanie się miasta i podniesienie go z upadku gospodarczego. Powstały zakłady przemysłowe jak: cegielnia, wapienniki, kopalnia węgla brunatnego, gorzelnia, fabryka cygar. Pod koniec XIX wieku miasto uzyskało połączenia kolejowe z Szamotułami i Międzychodem, w związku z czym uległo dalszemu rozwojowi. Na początku XX wieku Sieraków liczył około 3 tysięcy mieszkańców. Jednakże obie wojny, czynny udział w powstaniu wielkopolskim, represje okupanta i wysiedlenia zmniejszyły znacznie liczbę ludności.
Organizatorem i pierwszym kierownikiem Stada był major von der Brinken. Pierwsze ogiery ze stadnin i stad niemieckich nadeszły do Sierakowa dnia 4 lutego 1829 roku i dlatego przyjęto ten rok za rok powstania Stada, i według tej daty obchodzono 100-letni jubileusz istnienia tej placówki w 1929 roku i 125-letni w 1954 roku oraz bardzo uroczysty 150-lecia w 1979 roku.
Stado sierakowskie rozpoczęło swą działalność już w sezonie rozpłodowym 1829 roku dzięki nadesłanym 60 ogierom: 4 lutego nadeszło 5 ogierów ze stada Veshra, 15 lutego 8 ogierów z Graditz, 18 lutego 15 ogierów ze stada branderburskiego i 23 lutego 4 ogiery od naczelnego koniuszego z Berlina. W marcu tegoż roku 28 ogierów nadesłało stado Marienwerder (Kwidzyń).
Z początkiem wiosny 1829 roku przystąpiono do przygotowania w Sierakowie stajen dla ogierów, które w czerwcu miały powrócić ze stacji kopulacyjnych na okres spoczynku. Nowych budynków stajennych na razie nie budowano, gdyż istniejące obszerne stajnie, wzniesione w XVI i XVII wieku, były wystarczające dla pomieszczenia ponad 100 koni (118 stanowisk). W tych samych budynkach, tworzących zabudowany w podkowę główny blok stajenny, przygotowano również pomieszczenia dla personelu.Remont stajen trwał dość długo, tak że 60 ogierów stanowiących wówczas obsadę stada wróciło z pierwszego sezonu dopiero w końcu lipca 1829 roku.
Jesienią tego roku przydzielono ze stadniny trakeńskiej 29 ogierów, a wiosną 1980 roku dalszych 16, przez co stan ogierów w drugim roku działalności Stada wynosił już 105 sztuk. Równocześnie z założeniem stada ogierów zorganizowano w Sierakowie stadninę. Dlatego mimo zlikwidowania stadniny jako działu produkcji utrzymuje się na terenie miasta i okolicy określenie istniejącego obecnie zakładu jako stadnina.
Obszar ówczesnych dóbr sierakowskich, na których zostało zorganizowane stado i stadnina, wykupiony z rąk prywatnych obejmował według danych z 1799 roku powierzchnię 9510 mórg magdeburskich (1 morga – 0,25 ha), w tym gruntów ornych – 4456 mórg, łąk – 971, pastwisk – 3985 i ogrodu – 98 mórg. Stadnina zajmowała budynki znajdujące się w pobliżu głównego bloku zabudowań stada. Było to oddzielne podwórze (tzw. małe), otoczone ze strony wschodniej i zachodniej stajniami, od północy stodołą, a od południa tzw. białym domkiem, w którym początkowo mieściła się szkoła, a później mieszkanie dla obsługi stada.
Klacze stadniny sierakowskiej pochodziły z niemieckich zakładów chowu koni. Były to klacze w typie szlachetnych koni ciepłokrwistych. Kryto je wartościowymi ogierami stada (często importowanymi z Anglii). Nie udało się ustalić liczby klaczy matek, jakie znajdowały się w tej stadninie. Jednakże sądząc z pojemności budynków oraz z tego, że dostarczała ona do stada około 3-5 ogierów rocznie, można przypuszczać, że stan klaczy matek wahał się w granicach 30-50 sztuk.
Około 1855 roku zmieniono w stadninie kierunek hodowlany i na miejsce klaczy szlachetnych zaczęto wprowadzać perszerony. Ta nowa koncepcja nie spełniła pokładanych nadziei i to było przyczyną zlikwidowania stadniny w roku 1883 na skutek nieopłacalności. Dwanaście najlepszych klaczy przekazano stadninie Graditz, a resztę rozprzedano na licytacji. Większość gruntów podzielono na parcele i sprzedano lub wydzierżawiono okolicznym rolnikom i ludności miasta Sierakowa.
W przeciwieństwie do stadniny stado rozwijało się bardzo pomyślnie i już w kilka lat po założeniu zapotrzebowanie na ogiery sierakowskie zaczęło wzrastać, co było dowodem, że hodowcy poznańscy przekonali się o wartości tych reproduktorów.
Stado nie oparło się rozwijającej się tendencji wprowadzania koni zimnokrwistych, która dała się odczuć w drugiej połowie XIX wieku. W okresie tym (po 1852 r.) sprowadzono do Sierakowa pierwsze ogiery zimnokrwiste. Według danych z 1866 roku w Sierakowie stacjonowały wtedy liczne ogiery zimnokrwiste importowane z Francji i Belgii. Oprócz ras zimnokrwistych sprowadzono w 1875 roku pierwsze hanowery, a oldenburgi i beberbeki zaczęły napływać licznie dopiero od 1875 roku. Liczba ogierów w stadzie stale wzrastała, osiągając w latach osiemdziesiątych 230 sztuk
Oprócz zwiększenia liczby ogierów, dążono do poprawy ich jakości między innymi poprzez treningi i próby wyścigowe, trening ten został zapoczątkowany w 1896 roku i prowadzony był aż do wybuchu I wojny światowej. Młode i nadające się do tego celu ogiery po powrocie z pierwszego sezonu rozpłodowego poddawane były treningowi wyścigowemu na własnym torze, który urządzony był ma terenie obecnego hipodromu. Po przeprowadzeniu wstępnej selekcji w gonitwach odbywających się w Sierakowie, najlepsze z nich wysyłano na tory wyścigowe do Poznania, gdzie startowały o palmę pierwszeństwa z tak samo przygotowanymi ogierami ze stada gnieźnieńskiego.
Reproduktory przeznaczone na wyścigi podzielone były na dwie grupy. Kryterium przynależności do danej grupy było nasycenie w rodowodzie pełną krwią angielską: ogiery pochodzące ze stadnin w Beberbeck, Graditz, Trakenach i ze stadnin wschodniopruskich ze względu na wysoki i ustalony stopień uszlachetnienia pełną krwią angielską tworzyły grupę I. Ogiery poznańskie pochodzące od hodowców prywatnych tworzyły grupę II.
Trening ogierów prowadził ówczesny kierownik – Senden. Rozpoczynały się one w lipcu po powrocie ogierów z pierwszego sezonu kopulacyjnego. Były to ogiery 4-letnie (w jednym tylko przypadku biegał ogier w wieku 6 i 7 lat).codzienny ranny trening ogiery odbywały w grupkach po 3-4 sztuki. Ogiery biegały wyłącznie na torze płaskim. Do Sierakowa co pewien czas przyjeżdżali oficerowie garnizonu poznańskiego, którzy dosiadali trenowanych ogierów i brali na nich udział w wyścigach na torze poznańskim.
cdn
