tekst: dr Jacek Łojek
Dnia 17 października 2016 r. zmarł
prof. dr hab. Szczepan Chrzanowski, zasłużony nauczyciel akademicki, wybitny specjalista hodowli i użytkowania koni, wieloletni pracownik Wydziału Zootechnicznego/Nauk o Zwierzętach SGGW i kierownik Zakładu Hodowli Koni.
Był popularną postacią na Wydziale, lubianą przez wszystkich: studenci cenili go za ciekawy wykład wiedzy hipologicznej, łączenie wiedzy teoretycznej z praktyczną oraz przyjazne nastawienie, współpracownicy za koleżeńskość i poczucie humoru, koniarze za kompetencje i stałą gotowość służenia pomocą – opinią, poradą…
Urodził się 25 czerwca 1945 r. w Niedziałce k. Mińska Mazowieckiego. Po ukończeniu liceum w Mińsku Mazowieckim podjął studia na Wydziale Zootechnicznym SGGW. Studia ukończył w 1967 r. i podjął roczny staż produkcyjny w SK Nowielice. Po powrocie na uczelnię w 1968 r. został zatrudniony jako asystent w Zakładzie Hodowli Koni. W 1974 r. obronił doktorat na podstawie rozprawy pt. Próba oceny wyników hodowlanych osiąganych przez stadniny małopolskie w okresie lat 1958-1970. Rada Wydziału Zootechnicznego jednomyślnie wyróżniła całość przewodu doktorskiego. W 1988 r. ogłosił rozprawę habilitacyjną pt. Wpływ krzyżowania uszlachetniającego rasą pełnej krwi angielskiej na wyniki hodowlane i wartość użytkową koni małopolskich i wielkopolskich ze stadnin państwowych. Była to ważna praca dla naszej hodowli – stanowiła wstępną ocenę efektów koncepcji przebudowy naszego pogłowia koni półkrwi z wszechstronnie użytkowego na typ wierzchowy. W następnym roku uzyskał stopień doktora habilitowanego i został powołany na stanowisko docenta. W latach 1990–1992 pełnił na Wydziale funkcję prodziekana ds. praktyk i współpracy z Rolniczymi Zakładami Doświadczalnymi. Jego ideą było łączenie teorii z praktyką. Zawsze próbował wcielać w proces dydaktyczny wysokie standardy kształcenia praktycznego. Był pomysłodawcą i gorącym zwolennikiem utworzenia na Wydziale szkoły praktycznej nauki zawodu, by podnieść i wyrównać poziom kształcenia praktycznego studentów. W 2002 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego. Na przestrzeni lat 1992–2012 kilkakrotnie był kierownikiem Zakładu Hodowli Koni. Na emeryturę przeszedł w 2011 r., pozostając jednak w zatrudnieniu na część etatu. Pracę na uczelni zakończył w 2015 r.
W pracy naukowej nie tworzył problemów, brał na warsztat kwestie, które wynikały z analizy aktualnej sytuacji w hodowli koni oraz częstych dyskusji z praktykami: hodowcami, właścicielami koni i prezesami stadnin. Rozwiązywał je w sposób racjonalny – na podstawie analiz i obszernej wiedzy rolniczej, a nie w sposób spekulatywny czy arbitralny. Dzięki obszernej wiedzy ogólnorolniczej jego rozwiązania często były kompleksowe, dotyczyły np. całości gospodarstwa, a nie tylko sektora hodowli koni. To była wyjątkowa umiejętność Profesora wśród koniarzy akademików. W ten sposób do dyskusji o aktualnym stanie hodowli koni wnosił koncepcje oparte na wynikach swoich prac naukowych, wiedzy i doświadczeniu w rolnictwie. Cenili go za to praktycy, za trzeźwy osąd i rozsądne, zrozumiałe rozwiązania. Przykładem takich rozwiązań były choćby kwestie związane z hodowlą koni zimnokrwistych w latach 80. i obecnie, rozwiązania problemów oceny wartości użytkowej koni wyścigowych czy ocena wartości użytkowej i hodowlanej reproduktorów półkrwi. Jest autorem lub współautorem kilkudziesięciu publikacji naukowych, książek, wielu artykułów i komunikatów naukowych i problemowych, a także artykułów popularnonaukowych w prasie fachowej.
Tematyka naukowo-badawcza prof. Chrzanowskiego obejmowała szerokie spektrum zagadnień. Koncentrowała się wokół problemów hodowli, użytkowania i żywienia koni. Szczególnie wiele wysiłku poświęcił takim tematom, jak:
- hodowla koni zimnokrwistych – tematyka realizowana do końca lat 80., efektem była m.in. monografia: S. Chrzanowski i współautorzy Konie zimnokrwiste w Polsce Środkowowschodniej i Południowej, PWN, Warszawa 1989;
- żywienie koni – realizowane od drugiej połowy lat 60. XX w. badania nad strawnością pasz, w tym opracowywanie mieszanek paszowych dla różnych grup koni, czego efektem była niedawno wydana książka Żywienie koni;
- badania nad oceną dzielności wyścigowej i wartości hodowlanej koni pełnej i czystej krwi oraz półkrwi;
- badania nad ekonomiką chowu i hodowli koni nt. analizy kosztów utrzymania koni w stajniach wyścigowych i rekreacyjnych oraz gospodarstwach hodowlanych.
W dyskusjach naukowych nazywał rzeczy po imieniu. Jeszcze jako młody pracownik naukowy w dyskusjach z uznanymi autorytetami, które prezentowały wątpliwe i nierealne koncepcje, potrafił bez ogródek obnażyć ich miałkość i sprowadzić sprawę na ziemię za pomocą niezbitych argumentów. Czasem miał z tego powodu problemy w środowiskach akademickich, z drugiej strony ta postawa przysparzała mu wielu entuzjastów w świecie praktyki hodowlanej – wśród hodowców, trenerów i użytkowników koni.
Prof. dr hab. Szczepan Chrzanowski był doskonałym dydaktykiem, wychowawcą wielu pokoleń zootechników. Pod jego opieką powstały trzy doktoraty oraz 80 prac magisterskich i inżynierskich. Do osiągnięć na polu dydaktyki, a także organizacji Wydziału Nauk o Zwierzętach należy zaliczyć takie działania, jak: utworzenie w 1979 r. stajni dydaktycznej w Brwinowie, która powstała w znacznej mierze dzięki pracownikom Zakładu, a przede wszystkim fizycznej i koncepcyjnej pracy Profesora; organizacja studiów wieczorowych na specjalności hodowla koni; współautorstwo podręczników akademickich wydanych na SGGW z zakresu chowu i hodowli koni w 1984, 1991 (II wyd.) oraz nowego podręcznika w 2013 r.; współautorstwo planu zagospodarowania stajni na Wolicy na stajnię dydaktyczną i ośrodek jeździecki SGGW.
Prof. Chrzanowski współpracował ściśle z praktyką hodowlaną, gdzie jego wiedza i zaangażowanie były wysoko cenione. Urodził się na wsi – wiedza o rolnictwie i praca w nim były jego pasją. Miał ogromną wiedzę zarówno o produkcji polowej, jak i zwierzęcej, którą chętnie dzielił się ze innymi. O Jego wysokich kompetencjach w tym względzie świadczą opinie wybitnych rolników i hodowców ceniących Profesora za wiedzę i pracowitość – Tadeusza Głoskowskiego seniora ze stadniny Skrzydlów-Widzów, Kazimierza Bobika ze stadniny Nowielice, Macieja Świdzińskiego z SK Golejewko i SK Krasne.
Nieustannie pogłębiał wiedzę rolniczą i hodowlaną w czasach ogromnych zmian w tych dziedzinach, będąc kompetentnym rozmówcą i doradcą na tym polu wiedzy. Nawet ostatnio, gdy pozwalały mu na to siły, jeździł na imprezy hodowlane w kraju i za granicą z młodymi hodowcami koni. Miał z nimi bardzo dobry kontakt, a oni z kolei bardzo cenili jego opinie. Trudno się dziwić, że jego ideą było łączenie teorii z praktyką hodowlaną, przede wszystkim na Uczelni.
Pełnił ważne funkcje w krajowych strukturach hodowli koni:
- w Polskim Związku Hodowców Koni – przewodniczący Komisji Księgi Stadnej koni rasy wielkopolskiej w latach 2000–2012, przewodniczący Rady Hodowlanej Polskiego Związku Hodowców Koni w latach 2012–2016; współtwórca krajowych programów hodowli koni rasy wielkopolskiej i polskiego konia szlachetnego półkrwi, współtwórca programu prób dzielności ogierów; uczestniczył w opracowaniu programów hodowlanych dla koni zimnokrwistych;
- w Polskim Związku Jeździeckim – wieloletni współpracownik i konsultant m.in. w sprawie czempionatów młodych koni (dziś Mistrzostwa Polski Młodych Koni), ważnego elementu strategii w hodowli koni półkrwi;
- na Wyścigach Konnych – członek komisji technicznej;
- w kwartalniku „Koń Polski” – w latach 1984–1986 członek komitetu redakcyjnego i autor licznych artykułów.
Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Złotym Medalem za Długoletnią Służbę, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Honorową Odznaką Zasłużony dla SGGW, Złotą Odznaką Polskiego Związku Hodowców Koni, Srebrną Honorową Odznaką Polskiego Związku Jeździeckiego, Odznaką Zasłużony Pracownik Rolnictwa.
Prof. dr hab. Szczepan Chrzanowski w środowisku koniarzy był niewątpliwie niezwykłą indywidualnością i jednym z najlepszych fachowców w dziedzinie hipologii.
W naszej pamięci pozostanie jako powszechnie lubiany i ceniony za swoją koleżeńskość, zawsze pełen poczucia humoru kolega i przyjaciel. Pomagał wszystkim z pełnym oddaniem i poświęceniem, zyskując miano człowieka prawego, uczciwego, serdecznego i życzliwego.
Jego śmierć jest dla nas bolesną stratą
