Zbigniew Wróblewski
Pasożyty zewnętrzne − ektopasożyty: świerzb, wszy, wszoły przebywają na skórze konia przez cały cykl rozwojowy bądź przebywają tam okresowo (giez), lub krótkotrwale (kleszcze, pchły, muchy, meszki). Wywołują pasożytnicze schorzenia skóry bądź przenoszą szereg groźnych chorób. Najczęściej spotykane pasożyty zewnętrzne u koni to pajęczaki (Arachnida) i owady (Insecta).
Pajęczaki
Świerzb (Scabies)
Mianem świerzbu określa się choroby wywołane przez roztocza należące do następujących gatunków: świerzbowiec drążący (Sarcoptes scabiei var. equi), świerzbowiec pęcinowy (Chorioptes bovis) oraz świerzbowiec naskórny (Psoroptes equi). Charakterystycznym objawem jest silny świąd i wyłysienia na dużej powierzchni skóry.
Świerzb drążacy − sarkoptoza
Są to roztocza drążące w warstwie rogowej naskórka korytarze, w których zapłodnione samice (kopulacja odbywa się na powierzchni skóry żywiciela) składają jaja. Z jaj wykluwaja się larwy, które dojrzewając, trzykrotnie linieją. Cykl rozwojowy trwa ok. 2-3 tygodni. Obliczono, że jedna samica składa ok. 100 jaj, żyjąc w skórze konia ok. 3-6 tygodni. Po 3 miesiącach liczebność potomstwa pochodzącego od jednej samicy może wynosić ok. 1,5 mln osobników. Przeżywalność osobników poza żywicielem zależnie od warunków środowiska wynosi ok. 2 tygodni. Jest to ważny fakt przy zwalczaniu świerzbu.
Objawy: świerzb rozprzestrzenia się w miejscach o krótkich włosach, takich jak głowa czy szyja. Później może rozprzestrzenić się na całą skórę, szczególnie u zwierząt słabszych. Na skórze występują stany zapalne w postaci małych guzków, które przekształcają się w pęcherzyki wypełnione płynem. Tworzą się strupy, następuje nadmierne rogowacenie i łuszczenie się naskórka. W skrajnych przypadkach, gdy proces rozszerzy się na całą skórę, może dojść do całkowitego wyniszczenia konia i śmierci. W czasie choroby u konia występuje silny świąd i niepokój.
Świerzb naskórny – psoroptoza
Wywołuje miejscowe przewlekłe schorzenie skóry nasady ogona i grzywy, skąd rozprzestrzenia się na szyję, przyśrodkową powierzchnię ud i podbrzusza. Psoroptes żyją na skórze, składają jaja na pograniczu skóry zdrowej i chorobowo zmienionej, z jaj wykluwają się larwy, które osiągają dojrzałość po 10 dniach. Świerzbowce odżywiają się chłonką i płynem tkankowym, przekłuwając skórę. Objawy kliniczne są podobne do świerzbu drążącego.
Świerzb pęcinowy – chorioptoza
Chorioptoza to choroba wywoływana przez kosmopolitycznego świerzbowca występującego również u przeżuwaczy. W przeszłości ze względu na znaczenie gospodarcze i militarne koni choroba była zwalczana z urzędu. Ten rodzaj świerzbowca wywołuje przewlekłe schorzenie skóry dolnych części kończyn, głównie okolic pęcin i nadgarstków, rzadko występuje w wyższych partiach kończyn. Jego rozwój przebiega podobnie do psoroptes. Powoduje zmiany chorobowe w postaci ograniczonego nadmiernego łuszczenia się naskórka, zwykle w okolicy kończyn. W formie przewlekłej naskórek tworzy brodawkowate zgrubienia, które są także jednym z czynników wikłających grudę. Wywołuje to duży niepokój u koni, które tupią nogami, ocierają kończyny o siebie lub je ogryzają.
Zwalczanie świerzbu
Świerzb zwalczamy pod kontrolą lekarskoweterynaryjną stosując zabiegi u koni oraz w środowisku. W tym celu stosujemy insektycydy. Obecnie na polskim rynku nie ma zbyt wielu preparatów zarejestrowanych dla koni. Z dostępnych stosuje się związki fosforoorganiczne, bardzo skuteczne, ale stopniowo wycofywane ze względu ma toksyczność dla środowiska: dianizon, bromfenwinfos oraz mniej toksyczne karbaminiany. Preparaty te działają kontaktowo i stosujemy je w formie oprysku. W przypadku powikłanej świerzbem grudy miejscowo stosuje się dwumetylo-dwyfenylo-dwusiarczek. Zabiegom poddajemy całe stado dwukrotnie w odstępie 14 dni w celu zniszczenia pasożytów, które wylęgły się z jaj. Dezynsekcji należy również poddać derki, siodła, czapraki, szczotki, zgrzebła oraz boksy po usunięciu ściółki. Ubrania obsługi powinny być wyprane i przeprasowane gorącym żelazkiem. Czynności te wykonujemy również dwukrotnie. Skuteczne jest również stosowanie iwermektyny, moksydektyny i abamektyny. W stajniach prowadzących ogólny program profilaktyki przeciwpasożytniczej z zastosowaniem tych preparatów problem ten nie występuje. Rozległe zmiany skórne leczymy dermatologicznie.
Jest to fragment artykułu, aby przeczytać pełny tekst zapraszamy do zakupu kwartalnika „Hodowca i Jeździec” Rok V nr 1 (12) 2006.
Pismo dostępne jest w Okręgowych / Wojewódzkich Związkach Hodowców Koni, Biurze PZHK, za pośrednictwem prenumeraty oraz w wybranych sklepach jeździeckich.
