Jak zdobyć pieniądze?

Katarzyna Kotewicz

Nowe możliwości finansowania inwestycji na obszarach wiejskich w latach 2015-2020

na podstawie projektu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2014-2020 z 7.04.2014 r.

Wsparcie finansowe z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, na jakie mogą liczyć hodowcy koni i podmioty prowadzące działalność związaną z rekreacją i sportem konnym.

Kończy się wydatkowanie funduszy z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. W 2014 roku ogłoszono ostatnie nabory wniosków, ale większość projektów w ramach poszczególnych działań została już zrealizowana lub jest w trakcie rozliczania płatności. W minionym okresie istniała możliwość sfinansowania inwestycji związanych zarówno z hodowlą koni jak i szeroko pojętą rekreacją i sportem konnym. Przykładowo, inwestycje te dotyczyły budowy lub modernizacji budynków stajni i otaczającej je infrastruktury (np. padoki), zakupu maszyn i urządzeń do produkcji polowej towarzyszącej hodowli koni (np. przyczepy platformy do balotów), budowy pensjonatów dla koni, zakupu wyposażenia i środków transportu do rekreacji konnej (np. siodła, uprzęże, bryczki) oraz sportu (np. przyczepy do przewozu koni, przeszkody). Dzięki unijnemu finansowemu wsparciu z PROW 2007-2013 utworzono infrastrukturę towarzyszącą ośrodkom rekreacji i sportu konnego, w tym przede wszystkim obiekty noclegowe i gastronomiczne.

W Polsce każdego roku przybywa miłośników sportu jeździeckiego, w tym przede wszystkim dzieci i młodzieży. Przy współfinansowaniu UE odbyły się imprezy, których celem była popularyzacja tej dziedziny aktywnej turystyki oraz ułatwienie dostępu do niej.
Prace nad opracowaniem nowego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 trwały od połowy 2012 roku do kwietnia 2014 roku i uzupełniane były prowadzonymi równolegle konsultacjami społecznymi. Wersja projektu PROW na lata 2014-2020 z dnia 7.04.2014 r. została przekazana do zatwierdzenia Komisji Europejskiej. Po zaopiniowaniu i przyjęciu ostatecznej wersji ww. dokumentu zostaną przygotowane rozporządzenia wykonawcze do Ustawy o zasadach wdrażania PROW 2014-2020. Pierwsze nabory wniosków z wybranych działań spodziewane są w 2015 roku. Aktualnie (stan na 1.09.2014 r.) trwają negocjancie przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z urzędnikami Unii Europejskiej w sprawie zgodności dokumentu z kierunkowymi rozporządzeniami Parlamentu i Komisji Europejskiej. Proces negocjacji powinien zakończyć się w listopadzie lub grudniu br.

Nowy PROW 2014-2020 realizować będzie sześć następujących priorytetów w zakresie rozwoju obszarów wiejskich:

1. Transfer wiedzy i innowacji
2. Konkurencyjność sektora rolnego
3. Łańcuch żywnościowy i zarządzanie ryzykiem
4. Środowisko
5. Efektywne gospodarowanie zasobami
6. Rozwój lokalny – zwiększenie włączenia społecznego, ograniczenie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Wymienione priorytety będą realizowane w ramach 14 działań:

1. Transfer wiedzy i działalność informacyjna
2. Usługi doradcze, usługi z zakresu zarządzania gospodarstwem rolnym i usługi z zakresu zastępstw
3. Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych
4. Inwestycje w środki trwałe
5. Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich środków zapobiegawczych
6. Rozwój gospodarstw i działalności gospodarczej
7. Podstawowe usługi i odnowa miejscowości na obszarach wiejskich
8. Inwestycje w rozwój obszarów leśnych i poprawę żywotności lasów
9. Tworzenie grup i organizacji producentów
10. Działanie rolno środowiskowo-klimatyczne
11. Rolnictwo ekologiczne
12. Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami
13. Współpraca
14. LEADER.

W odróżnieniu od poprzedniego okresu programowania, w ramach każdego z wymienionych powyżej działań wyróżniono jeszcze poddziałania. Nie jest to polski, lecz unijny wymóg, do którego muszą się dostosować wszystkie kraje ubiegające się o wsparcie w nowej unijnej perspektywie finansowej. W projektowanym dokumencie PROW na lata 2014-2020 łącznie występuje 30 poddziałań.

Przykładowo w ramach działania Inwestycje w środki trwałe wyróżniamy trzy poddziałania:

• Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych (modernizacja gospodarstw rolnych)
• Pomoc na inwestycje w przetwórstwo, marketing i rozwój produktów rolnych (przetwórstwo i marketing produktów rolnych)
• Scalanie gruntów.

Przed przystąpieniem do omówienia możliwości uzyskania wsparcia finansowego UE warto przypomnieć, że hodowla koni jest działalnością rolniczą, ale prowadzona może być również przez osoby lub podmioty nie związane bezpośrednio z rolnictwem. Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku prowadzenia działalności związanej z rekreacją i sportem konnym. Może być ona prowadzona przez rolnika lub osobę całkowicie nie związaną z produkcją rolniczą. Dlatego inwestycje z dziedziny hodowli koni i branży jeździeckiej często finansowane są z różnych źródeł, obejmujących niezależnie działalność rolniczą i działalność pozarolniczą.

Ponadto warto przytoczyć kilka poniższych definicji aby lepiej zrozumieć przedstawione informacje.
ROLNIK oznacza osobę fizyczną lub osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadająca osobowości prawnej, której gospodarstwo rolne położone jest na terenie Polski i która prowadzi działalność rolniczą.
DZIAŁALNOŚĆ ROLNICZA to działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego lub reprodukcyjnego, produkcji warzywniczej, roślin ozdobnych, grzybów uprawnych, sadownictwa, hodowli i produkcji materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych lub produkcji zwierzęcej typu przemysłowego fermowego, z wyłączeniem chowu i hodowli ryb.
OBSZARY WIEJSKIE to tereny położone poza granicami administracyjnymi miast, czyli gminy wiejskie lub części wiejskie gmin miejsko-wiejskich.

Na szczegółowe i ostateczne wymagania, które trzeba spełnić aby móc ubiegać się o wsparcie (tzw. kryteria dostępu) do poszczególnych działań trzeba jeszcze poczekać. Znane będą dopiero na początku 2015 r., po ukazaniu się szczegółowych rozporządzeń. Ale już dziś warto zwrócić uwagę na niektóre z nich.
Poniżej przedstawiono krótkie informacje o wybranych Działaniach i Poddziałaniach w ramach nowego PROW 2014-2020. Są to informacje wstępne, podstawowe. Niektóre z podanych informacji mogą ulec zmianie lub modyfikacji w ramach trwających wciąż negocjacji z UE. Warto się jednak z nimi zapoznać, aby dobrze przygotować się do nowego okresu finansowego w ramach PROW 2014-2020.
W ramach pomocy dla sektora rolnego kontynuowane będzie wsparcie modernizacji gospodarstw rolnych, tak popularne w poprzednim okresie finansowym oraz premie dla młodych rolników. Hodowcy koni będący rolnikami, jak również osoby prowadzące działalność pozarolniczą w zakresie rekreacji i sportów konnych, a prowadzące jednocześnie gospodarstwa rolne, będą mogły skorzystać ze wsparcia w ramach poniższych instrumentów finansowych:

Działanie INWESTYCJE W ŚRODKI TRWAŁE, poddziałanie Pomoc na inwestycje w gospodarstwach rolnych (modernizacja gospodarstw rolnych) – pomoc będzie udzielana na materialne lub niematerialne inwestycje poprawiające ogólne wyniki gospodarstw rolnych prowadzących zarobkową działalność rolniczą. Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne, w ramach działania, w okresie realizacji PROW, nie będzie mogła przekroczyć 500 000 zł na inwestycje związane z budową, modernizacją budynków inwentarskich lub adaptacją innych istniejących w gospodarstwie budynków na budynki inwentarskie oraz 200 tys. zł na pozostałe inwestycje.

Działanie ROZWÓJ GOSPODARSTW I DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, poddziałanie Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz młodych rolników (premie dla młodych rolników) – młody rolnik to osoba, która nie ukończyła 40. roku życia. Posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe (wynikające z wykształcenia lub stażu pracy w rolnictwie). Jednocześnie po raz pierwszy rozpoczyna prowadzenie gospodarstwa rolnego jako kierujący gospodarstwem. Tym samym jest to osoba, która do dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy nie prowadziła gospodarstwa rolnego jako kierujący lub prowadzi gospodarstwo rolne jako kierujący nie dłużej niż 12 miesięcy w dniu złożenia wniosku o przyznanie pomocy. Kwota wsparcia to premia w wysokości do 100 tys. zł. Warte podkreślenia w ramach tego działania jest to, że między innymi, możliwy będzie zakup gospodarskich zwierząt hodowlanych, stanowiących stado podstawowe oraz zakup gruntów rolnych.
Poddziałanie Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw (Restrukturyzacja małych gospodarstw) – pomoc będzie przyznawana na restrukturyzację gospodarstwa w kierunku produkcji żywnościowych lub nieżywnościowych produktów rolnych, przygotowania do sprzedaży i sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie, przetwórstwa produktów rolnych pochodzących głównie z gospodarstwa, przy czym produkt będący wynikiem przetwarzania powinien być również produktem rolnym. Tu również możliwy będzie zakup gospodarskich zwierząt hodowlanych stanowiących stado podstawowe oraz zakup gruntów rolnych. Kwota wsparcia to premia w wysokości do 60 tys. zł.

W ramach działania TRANSFER WIEDZY I DZIAŁALNOŚĆ INFORMACYJNA, poddziałania Szkolenia zawodowe i nabywanie umiejętności rolnicy będą mogli skorzystać ze szkoleń zawodowych, demonstracji, krótkoterminowych wymian czy wyjazdów studyjnych, które obejmować będą zagadnienia związane w szczególności z zarządzaniem, technologią i organizacją produkcji w gospodarstwie, marketingiem, rachunkowością, ubezpieczeniami w gospodarstwie, korzystaniem z instrumentów finansowych, ochroną środowiska, spółdzielczością czy skróceniem łańcucha żywnościowego.

W ramach działania USŁUGI DORADCZE, USŁUGI Z ZAKRESU ZARZĄDZANIA GOSPODARSTWEM ROLNYM I USŁUGI Z ZAKRESU ZASTĘPSTW, poddziałania Udzielanie pomocy rolnikom lub właścicielom lasów w korzystaniu z usług doradczych rolnicy będą mogli skorzystać z kompleksowej porady (usługi doradczej) w szczególności w zakresie:

• zobowiązań na szczeblu gospodarstwa rolnego wynikających z obowiązkowych wymogów dotyczących zarządzania lub norm dotyczących dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska,
• norm higieny pracy i norm bezpieczeństwa,
• praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska,
• szczegółowego doradztwa dla rolników rozpoczynających działalność po raz pierwszy
• zagadnień z zakresu ekonomki i zarządzania gospodarstwem (np. opracowanie biznesplanu, zarządzanie ryzykiem, strategie adaptacji do zmian klimatu i łagodzenie ich skutków),
• aspektów zdrowotnych chowu zwierząt.

Kompleksowa usługa doradcza realizowana będzie w formie 3- lub 2-letniego programu doradczego. Rolnik lub grupa rolników będą mogli skorzystać z porady maksymalnie dwa razy w okresie realizacji PROW 2014-2020.

W ramach działania ROLNOŚRODOWISKOWO-KLIMATYCZNEGO, poddziałania Wsparcie ochrony i zrównoważonego użytkowania oraz rozwoju zasobów genetycznych w rolnictwie, celem jest ochrona szczególnie cennych ras wybranych gatunków zwierząt gospodarskich, których niska lub malejąca liczebność zwierząt hodowlanych stwarza zagrożenie ich wyginięcia. Beneficjentem będzie rolnik który:

• posiada gospodarstwo rolne położone na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej o powierzchni użytków rolnych nie mniejszej niż 1 ha,
• realizuje program ochrony zasobów genetycznych wybranych gatunków zwierząt gospodarskich (bydła, koni, owiec, świń, kóz), posiada minimalną liczbę krów, klaczy, owiec, loch, kóz określoną na poziomie przepisów krajowych / w programie ochrony zasobów genetycznych.

Wysokość wsparcia w ramach tego poddziałania będzie uzależniona od ras wybranych gatunków zwierząt uczestniczących w programach ochrony. Wynosić będzie w przypadku koni 1550 zł/szt. (klacze zimnokrwiste w typie sztumskim i sokólskim) i 1900 zł/szt. (pozostałe rasy).
W ramach innych działań PROW 2014-2020 pomoc skierowana będzie na rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, w tym na zakładanie nowych firm. Możliwe będzie między innymi, finansowanie inwestycji związanych z modernizacją i rozwojem infrastruktury ośrodków jeździeckich, ośrodków rekreacji konnej oraz infrastruktury im towarzyszącej np. gastronomii czy miejsc noclegowych.

W ramach działania ROZWÓJ GOSPODARSTW I DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, poddziałania Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz działalności pozarolniczej na obszarach wiejskich (Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej) o środki finansowe będą mogły ubiegać się osoby fizyczne ubezpieczone na podstawie przepisów KRUS z mocy ustawy i w pełnym zakresie jako rolnik, małżonek rolnika lub domownik. Jednym z najważniejszych warunków uzyskania wsparcia będzie utworzenie co najmniej jednego miejsca pracy (również samozatrudnienie). Kwota wsparcia to premia w wysokości do 100 tys. zł.

Kolejne bardzo ważne działanie to LEADER. W nowej perspektywie w ramach PROW 2014-2020 kontynuowane będzie jego wdrażanie. Głównym jego celem będzie wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich. Operacje przewidziane do wsparcia to m.in.:

• rozwój przedsiębiorczości, z wyłączeniem świadczenia usług rolniczych
• dywersyfikacja źródeł dochodu, w tym tworzenie i rozwój inkubatorów przetwórstwa
• wsparcie lokalne, tj. infrastruktury służącej przetwarzaniu produktów rolnych w celu udostępniania jej lokalnym producentom
• podnoszenie kompetencji osób z obszaru LSR w powiązaniu z rozwojem przedsiębiorczości lub dywersyfikacją źródeł dochodów, lub podejmowaniem zatrudnienia, w szczególności rolników i osób długotrwale pozostających bez pracy
• rozwój produktów lokalnych
• zachowanie dziedzictwa lokalnego
• rozwój ogólnodostępnej i niekomercyjnej infrastruktury.

Pomoc nie będzie mogła być przyznana przedsiębiorcy, który nie wykonuje działalności jako mikro-, małe lub średnie przedsiębiorstwo. W przypadku operacji, których celem będzie rozpoczęcie prowadzenia działalności pozarolniczej pomoc nie będzie mogła być przyznana osobom fizycznym ubezpieczonym na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników w pełnym zakresie jako rolnik, małżonek rolnika lub domownik, za wyjątkiem operacji w zakresie przetwórstwa lub sprzedaży produktów rolnych.
Wysokość wsparcia dla przedsiębiorców w okresie realizacji Programu wynosi do 300 tys. zł.
Doświadczenia ostatnich lat pokazują, że warto korzystać ze wsparcia unijnego, dzięki któremu rozwinęło się wiele ciekawych przedsięwzięć związanych z hodowlą i rekreacją konną. PROW na lata 2014-2020 to szansa na dalszy rozwój przemysłu konnego.