Kateryna Slivinska, Zbigniew Wróblewski
Strefa czarnobylska znajduje się w klimacie umiarkowanym Niziny Poleskiej na wysokości 123 m nad poziomem morza i zajmuje obszar ok. 270 tys. hektarów.
Jest to typowe Polesie Prypeckie z mozaikowymi krajobrazami, typowymi glebami, gatunkami flory i fauny, a także specyficznymi warunkami geochemicznymi. Średnia temperatura roczna wynosi plus 5-7, w lipcu 18°C (maksymalnie 32°C), w styczniu – minus 6,1°C (minimalna temperatura -25° C). Średnia roczna ilość opadów to 550-750 mm. Śnieg leży około 50 dni w roku, grubość warstwy śnieżnej to średnio 12-13 cm.
Obecnie obszar strefy czarnobylskiej jest ogrodzony drucianą siatką, dostęp na te tereny jest dozwolony dla służb specjalnych, naukowców, milicji, straży pożarnej oraz pracowników technicznych po okazaniu specjalnych przepustek.
Po awarii elektrowni atomowej w strefie skażonej pozostał duży obszar pól uprawnych i łąk. Brak użytkowania doprowadził do nagromadzenia się dużej ilości masy roślinnej, co przy niedostatecznej liczbie roślinożerców doprowadziło do większego zagrożenia skażeniem radionuklidami. Zagrożenie pożarami w okresie letnich upałów mogło doprowadzić do skażenia terenów poza strefą, natomiast w okresie opadów gnijąca masa zielona powodowała, że radionuklidy trafiały do wód podziemnych, co mogło doprowadzić do skażeń.
Ukraińscy naukowcy zadecydowali, że istniejący poziom skażeń promieniotwórczych nie ma dużego negatywnego wpływu na zwierzęta. Miejscowa rodzima fauna kopytnych na terenie strefy (sarny, jelenie, dziki) nie wykorzystywała roślin pastwisk i pól, gdyż ich naturalną karmą są gałęzie. W przeszłości na terenach tych występowały tarpany, wytępione później przez człowieka. Stąd wziął się pomysł introdukcji dzikich koni. Jesienią 1998 roku wprowadzono 21 osobników selekcyjnego pogłowia konia Przewalskiego pochodzących z rezerwatu Askania Nowa (region hersoński) w celu ekologicznego utrzymania pastwisk.
Dzikie konie od ponad 10 lat żyjące w Czarnobylu bez ingerencji człowieka (konie nie są dokarmiane) są unikalną grupą do badań biologicznych. W tym okresie nie stwierdzono chorób, zaburzeń w rozrodzie czy padnięć koni związanych z przebywaniem w skażonej strefie.
Konie utworzyły tabuny i związki wewnątrzgrupowe, co jest gwarantem ich przetrwania w przyrodzie, nawet w warunkach ekstremalnych. Obecnie w strefie zamkniętej znajduje się 55 koni Przewalskiego, które utworzyły 5 tabunów i jedną grupę ogierów.
Na terenie tym przebywa również na stałe 19 koni domowych w gospodarstwach prywatnych, które są całkowicie izolowane od koni Przewalskiego.
Bezpośrednio po wprowadzeniu zwierząt na teren strefy rozpoczęto badania w trzech podstawowych kierunkach: odżywiania się koni, parazytofauny przewodu pokarmowego oraz behawioru. Prowadzi się również badania nagromadzenia radionuklidów w organizmie koni, wpływu tych zwierząt na biotop, określając tym samym rolę, jaką pełnią w ekosystemie. W celu poznania ekologicznej roli koni w przyrodzie przeprowadzano porównawczą analizę składu gatunkowego roślin na pastwiskach w różnym okresie wypasów oraz pomiary niedojadów w różnych miejscach pastwisk. Podstawowym pokarmem koni są rośliny trawiaste – 67 gatunków jest wykorzystywanych, z czego trawy należą do 17 gatunków, motylkowe – do 7 gatunków, wielokwiatowe – do 7 gatunków. Badania parazytologiczne wykazały obecność 29 gatunków pasożytów typow dla u koni. Współczynnik koncentracji radionuklidów w organizmie konia Przewalskiego był 3 razy mniejszy niż u koni domowych żyjących na tym terenie.
Konie przebywające w strefie zmniejszyły w znacznym stopniu nagromadzanie się masy niespożytych traw, pozytywnie wpływając na ich wzrost i bioróżnorodność gatunkową, regulując w ten sposób miejscowy ekosystem.
Przeprowadzone badania pozwoliły ustalić, że konie Przewalskiego dobrze się adaptują do nowych terenów, pokarmu i klimatu. Od czasu introdukcji liczba koni wzrosła trzykrotnie.
Obecnie prowadzone są badania porównawcze w kierunkach ekologicznym i parazytologicznym w różnych warunkach utrzymania koni: w warunkach naturalnych, rezerwatach i ogrodach zoologicznych. W ramach współpracy badania te objęły koniki polskie w Stacji Badawczej Rolnictwa Ekologicznego Hodowli Zachowawczej PAN w Popielnie. Prowadzone badania porównawcze pozwolą w przyszłości wyjaśnić wpływ zanieczyszczeń radionuklidami na kolejne pokolenia koni żyjących w zamkniętej strefie Czarnobyla. Badania takie wymagają współpracy wielu specjalistów.
Jest to fragment artykułu, aby przeczytać pełny tekst zapraszamy do zakupu kwartalnika „Hodowca i Jeździec” Rok V nr 2 (13) 2007.
Pismo dostępne jest w Okręgowych / Wojewódzkich Związkach Hodowców Koni, Biurze PZHK, za pośrednictwem prenumeraty oraz w wybranych sklepach jeździeckich.
