Iwona Tomczyk-Wrona
Konie rasy huculskiej, mające status „hodowli zachowawczej”, objęte są programem ochrony zasobów genetycznych. Już kwietniu 1979 r. Sekcja Chowu Koni Rady Naukowo-Technicznej przy ówczesnym Ministerstwie Rolnictwa podjęła uchwałę o konieczności utrzymania polskich hucułów jako rasy zachowawczej, w celu zachowania dorobku narodowej kultury materialnej, ochrony ginącego reliktu przyrodniczo-hodowlanego oraz zabezpieczenia wartościowych cech genetycznych właściwych tej rasie. Ale dopiero 20-lat później, w 2000 roku został opracowany i zaakceptowany przez MRiRW Program ochrony zasobów genetycznych dla koni huculskich.
Do 2005 roku ochrona zasobów genetycznych finansowana była z tzw. „funduszu postępu biologicznego” co dawało dosyć ograniczoną liczbę 210 klaczy huculskich, objętych pomocą finansową z tego tytułu. Praktycznie ochroną objęte mogły być tylko ośrodki posiadające największą liczbę klaczy. Pozostałe stada nie miały możliwości ubiegania się o uzyskanie dotacji.
Zmiana systemu dofinansowania jaka pojawiła się po wprowadzeniu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2004-2006, gdzie jednym z dostępnych pakietów w Programie rolnośrodowiskowym było Zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich, w tym również koni rasy huculskiej, diametralnie zmieniło tę sytuację.
Praktycznie w rasie huculskiej cała aktywna hodowlana populacja klaczy została objęta dofinansowanie z tytułu ochrony zasobów genetycznych zwierząt. Do Programu ochrony została zgłoszona większość licencjonowanych klaczy huculskich, nawet tych 15 letnich i starszych. Aktualnie ochroną objętych jest 713 klaczy w 119 stadach. Klacze te musiały spełniać szereg warunków, ale między innymi posiadać potomstwo. Na tak szeroką skalę zjawisko ubiegania się o dotację dla tak wielu starszych klaczy nie wystąpiło w pozostałych rasach, objętych do tej pory ochroną zasobów genetycznych, tj. małopolskiej, śląskiej i koników polskich.
W hodowli zachowawczej, w tym również koni rasy huculskiej, bardzo istotnym elementem selekcyjnym jest utrzymanie typu rasowego, który szczegółowo określony jest w Programach ochrony zasobów genetycznych poszczególnych ras.
Typ rasowy scharakteryzowany jest poprzez pokrój, tj. między innymi przez podstawowe pomiary biometryczne. Poza tym znajomość poziomu wskaźników biometrycznych, zarówno osobników dorosłych, jak też źrebiąt i młodzieży w różnych etapach ich rozwoju, jest ważnym kryterium selekcyjnym, zwłaszcza, że właściwości pokrojowe ras skonsolidowanych genetycznie dziedziczą się w stopniu wyższym niż ras przejściowych.
Ze względu na utrzymujący się duży popyt na konie huculskie, zarówno klacze, jak i ogiery huculskie wykorzystywane są rozpłodowo przez wiele lat i nie należą do rzadkości osobniki dające potomstwo powyżej 15 roku życia i starsze.
W związku z zaistniałą sytuacją postanowiono ocenić wpływ wieku rodziców na rozwój somatyczny potomstwa koni rasy huculskiej w wieku trzech lat. Jest to bardzo ważny moment w rozwoju koni, ponieważ następuje wówczas kwalifikacja hodowlana i nadanie licencji.
Analizę przeprowadzono na podstawie trzech podstawowych pomiarów biometrycznych, wykonywanych na koniach, które ukończyły trzeci roku życia:
- wysokość w kłębie (cm) – mierzona laską zoometryczną;
- obwód klatki piersiowej (cm) – mierzony taśmą zoometryczną;
- obwód nadpęcia przedniego (cm) – mierzony taśmą zoometryczną.
Zebrany materiał badawczy podzielono ze względu na płeć (klacze, ogiery, wałachy) oraz wiek ich ojców i matek.
Uzyskane dane poddano ogólnej analizie statystycznej, która wykazała brak istotnego wpływu wieku ojca na pomiary biometryczne potomstwa, co czyniło bezcelowym wykonanie dalszych analiz szczegółowych.
Natomiast ogólna analiza statystyczna wykazała istotny wpływ wieku matki na rozwój somatyczny potomstwa.
W związku z tym, badaną populację podzielono według trzech przedziałów wiekowych, w zależności od tego, ile lat miała klacz w chwili urodzenia analizowanego osobnika:
- potomstwo, którego matki rodziły w wieku do 5 lat;
- potomstwo, którego matki rodziły w wieku od 6 do 10 lat;
- potomstwo, którego matki rodziły w wieku powyżej 10 lat.
Analizę statystyczną trzech podstawowych pomiarów biometrycznych w zależności od płci przedstawia tabela 1. Biorąc pod uwagę pomiar wysokości w kłębie stwierdzono różnice między ogierami (138,4cm) i klaczami (136,6cm), które okazały się wysoko istotne statystycznie.
Jeżeli chodzi o pomiar obwodu klatki piersiowej, to średnia obwodu u wałachów (168,9cm) różniła się wysoko istotnie in minus w stosunku do pomiaru klaczy (173,0cm), a istotnie statystycznie w stosunku do średniej ogierów (172,9cm).
Natomiast w obwodzie nadpęcia przedniego wszystkie trzy grupy różniły się między sobą istotnie, bądź wysoko istotnie statystycznie, co obrazuje tabela1. Największym obwodem nadpęcia przedniego charakteryzowały się ogiery (19,0cm), a najmniejszym klacze (17,8cm).
Jest to fragment artykułu, aby przeczytać pełny tekst zapraszamy do zakupu kwartalnika „Hodowca i Jeździec” Rok V nr 4 (15) 2007 / Rok VI nr 1 (16) 2008.
Pismo dostępne jest w Okręgowych / Wojewódzkich Związkach Hodowców Koni, Biurze PZHK, za pośrednictwem prenumeraty oraz w wybranych sklepach jeździeckich.
