Zbilansowana dieta naszego konia to odpowiednia ilość białka, energii, witamin oraz makro- i mikroelementów. Każdy element tego równania pozostaje istotny i ważny – zarówno podaż prawidłowo dopasowanej do potrzeb konia dawki energii oraz protein jak i dostarczenie we właściwych proporcjach składników mineralnych oraz witamin – zwłaszcza tych, których organizm nie jest w stanie sam wytworzyć. Zbilansowanie potrzeb białkowych i energetycznych, biorące pod uwagę aktualny etap rozwoju organizmu, moment cyklu biologicznego jak i rodzaj wykonywanej przez konia pracy, to podstawowa rola specjalistów ds. żywienia w naszych stajniach jak i profesjonalnych dostawców pasz, u których zaopatrujemy się w pasze uzupełniające lub pełnoporcjowe.
Dziś o białku w diecie naszych koni, czyli całym zestawie aminokwasów, które albo dostarczamy bezpośrednio (jako składniki paszy), albo które organizm konia syntezuje samodzielnie. Te pierwsze – aminokwasy egzogenne – występujące w organizmie w niedostatecznych ilościach dla syntezy białek, to niezbędne aminokwasy, które decydują o wartości dostarczanego w paszy białka i które w odpowiednich ilościach powinny znaleźć się w codziennej diecie. Wśród najważniejszych z nich wymienić należy lizynę, metioninę i tyrozynę – podstawowe białka funkcjonalne uczestniczące w przemianach metabolicznych organizmu, wspierające procesy wzrostu i rozwoju młodych koni oraz biorące pośredni udział w szeregu procesów regeneracyjnych w organizmie.
Białko dla żywego organizmu to cała litania znaczeń, ról i wartości, które są im przypisane oraz całe spektrum funkcji, które pełnią – począwszy od roli podstawowego składnika budulcowego organizmu, a skończywszy na współuczestniczeniu w procesach metabolicznych. To także odnowa komórek i tkanek, produkcja mleka u klaczy karmiących oraz synteza hormonów i enzymów. U koni pozostających w treningu białko dodatkowo dostarcza azot, który tracony jest przez organizm konia wyczynowego nie tylko z potem, ale także z odchodami, które z kolei przy większym pobraniu paszy (związanym z wyższym zapotrzebowaniem energetycznym u koni sportowych) są wydalane w większych ilościach. Pamiętajmy tylko o tym, że przy całej palecie cennych funkcjonalności białka, nie stanowi ono efektywnego źródła energii i wykorzystywane jest przez organizm konia w celach energetycznych tylko wówczas, gdy rezerwy tłuszczowe zostaną wyczerpane.
Jak często wskazujemy, odnosząc się do kwestii zapotrzebowania na składniki odżywcze, potrzeby pokarmowe konia zależą od aktualnego etapu jego rozwoju i charakteru wykonywanej pracy. Fachowcy określają zapotrzebowanie bytowe dorosłego konia na ok. 500-600 gram białka dziennie, z reguły dostarczanego w trawie, sianie i ziarnie zbóż. Młody koń pracujący, rozwijający dopiero swoją muskulaturę, to już konieczność zbilansowania białka z ilością dostarczanej energii – w przeciwnym wypadku nie ma on szansy wykorzystać protein do rozwoju oraz rozbudowy silnego i sprawnego aparatu ruchu. Także dorosły koń w zaawansowanym treningu to odstępstwo od zapotrzebowania bytowego. Potrzeba właściwego zbilansowania dla niego dostarczanej w dawce pokarmowej ilości białka i energii pozostaje również bardzo ważna.
Specyficzne wymagania dotyczące białka to także konie hodowlane. Klacz w okresie ciąży to przede wszystkim wysokie potrzeby pokarmowe ostatniego trymestru źrebności, kiedy codzienne dodatkowe białko wspiera rozwój tkanek dynamicznie rozwijającego się źrebięcia w jej łonie. Klacz w laktacji, szczególnie w pierwszych trzech miesiącach karmienia, to również znacznie większe zapotrzebowanie na białko niż standardowe zapotrzebowanie bytowe.
Szczególną uwagę należy zwrócić na wspomnianą już powyżej relację pomiędzy ilością białka a kalorycznością zadawanej paszy, szczególnie w przypadku żywienia młodych koni i koni w wyczynie. Brak poprawnej proporcji pomiędzy białkiem i energią to zachwiany rozwój i słabsza kondycja. Pamiętać należy, że wzrost zapotrzebowania na energię u konia wyczynowego nie jest proporcjonalny do wzrostu jego zapotrzebowania na białko. I tak jak wraz ze wzrostem intensywności pracy potrzeby energetyczne organizmu istotnie rosną, tak potrzeby białkowe wrastają tylko nieznacznie. Dlatego stosunkowo często dochodzi do nadmiaru białka w dawkach dla koni sportowych. Właściwa relacja białka do energii u koni wyczynowych to przedział pomiędzy 5:1 a 7:1, podczas gdy już w przypadku klaczy hodowlanych ta relacja jest znacznie szersza (8:1 czy wręcz 9:1).
Potencjalne przebiałczenie to nadmierne obciążenie przewodu pokarmowego i całego organizmu konia, w następstwie czego może dojść do ochwatu i innych problemów zdrowotnych. Zbyt wysoka dawka białka w diecie jest także często wskazywana jako przyczyna nadmiernej pobudliwości i nerwowości koni czy ich nadmiernego pocenia się. Z kolei niedobór białka w paszy, który wtórnie może powodować jej słabsze przyswajanie, to zagrożony prawidłowy rozwój kostno-szkieletowy źrebaków i młodych koni oraz zmniejszona laktacja klaczy karmiących, przenosząca się bezpośrednio na spowolniony rozwój źrebiąt. Dodatkowo problemy związane ze wzrostem i rozwojem czy utrzymaniem właściwej kondycji, zwłaszcza u odsadków, roczniaków i dwulatków, mogą brać się z nieodpowiednio zbilansowanej w diecie proporcji białek do kalorii.
Najważniejsza oczywiście pozostaje jakość białka oraz jego podaż zgodna z aktualnym zapotrzebowaniem organizmu. Proteiny są praktycznie w każdym rodzaju spożywanej przez konia paszy, z różnym oczywiście udziałem i różnym poziomem strawności i przyswajalności. Nie każda z nich zawiera jednak odpowiednie ilości lizyny, metioniny i tyrozyny – trzech podstawowych aminokwasów odpowiedzialnych za rozwój i odbudowę tkanek. Naprzeciw potrzebom hodowców i użytkowników koni wychodzą tutaj wszelkiego rodzaju dodatki i balansery, dostarczające dodatkowo odpowiednie białko, ale również witaminy, składniki mineralne i inne wartościowe składniki odżywcze, lecz co istotne – bez znaczącego zwiększania podaży kalorii. Pamiętać bowiem należy, że dobre odżywianie bez odpowiedniej dawki ruchu i wysiłku fizycznego prowadzi często do nadmiernego przybierania na wadze, a to z kolei rodzi szereg problemów zdrowotnych, zarówno w krótkim, jak i średnim terminie.
Podaż białka jest jednym z podstawowych elementów żywienia konia, jednak jego nadmiar jest równie niebezpieczny co niedobór. Pamiętać należy, że nie jest elementem jedynym i pozostałe składniki pożywienia, takie jak węglowodany, tłuszcze, minerały czy witaminy, są równie istotne. Liczenie składników pokarmowych dostarczanych koniom w dawkach pokarmowych, podobnie jak zawartych w paszy kalorii, ma absolutnie sens. Uwzględniając w diecie naszych podopiecznych rekomendowane zakresy dziennej podaży określonych składników pokarmowych zapewniamy im wartościowe posiłki, minimalizując ryzyko zaburzeń zdrowotnych, rozwojowych czy kondycyjnych. Zrównoważona dieta to również uwzględnienie wieku konia, etapu jego rozwoju oraz obciążeń fizycznych, a w przypadku koni hodowlanych ich aktualny status hodowlany.
Pamiętajmy o tych wszystkich elementach „układanki żywieniowej”, nie zapominając przy tym o jednym z najważniejszych – indywidualnym podejściu do każdego konia i uwzględnieniu jego potrzeb i preferencji.
Tekst: Anna Pięta
Zapraszamy do zapisania się na specjalną listę Newslettera z Poradami żywieniowymi!
WSZYSTKIE PORADY ZNAJDZIESZ TU!
