Connect with us

Sieraków najstarsze Stado Ogierów na ziemiach polskich

Hodowla

Sieraków najstarsze Stado Ogierów na ziemiach polskich

Anna Nowicka-Posłuszna

Stado Ogierów w Sierakowie obchodzi w tym roku rocznicę 180-lecia istnienia. Tak naprawdę zorganizowana hodowla koni w Wielkopolsce datuje się od czasu założenia stada sierakowskiego. 8 września 1828 r. przybył do Sierakowa naczelny koniuszy stadnin niemieckich Knobelsdorff, który zdecydował o kupnie dóbr sierakowskich i założeniu Poznańskiej Stadniny Krajowej (Posensches Land-Gestut)

Sieraków należy do ładniejszych i atrakcyjniejszych miasteczek Wielkopolski. Jego początki sięgają epoki kamiennej. Nazwa miasta pochodzi od imienia właściciela osady – Sieraka (biedak, sierota); stąd kolejne nazwy: Syrakowo (1388) Sierakowo (1397) i od 1560 roku Szyraków.Pierwsza wzmianka o Sierakowie pochodzi z 1388 roku. Prawa miejskie otrzymał Sieraków od Kazimierza Wielkiego w końcu XIV wieku. W wieku XIV i pierwszej połowie XV wieku Sieraków należał do Nałęczów, a w 1450 r. dobra sierakowskie nabył Łukasz Górka (wojewoda poznański).

W 1570 roku ostatni z rodu Górków sprzedał majętność Jakubowi Rokossowskiemu. W roku 1591 Sieraków wraz z majętnościami (14 wsi) kupuje Jan z Bnina Opaliński.
Pod rządami Opalińskich miasto przeżywa okres swej największej świetności – rozkwitu gospodarczego i kulturalnego. W 1619 roku Piotr Opaliński, syn Jakuba, ufundował kościół i klasztor Bernardynów (z których jedynie kościół w zmienionej nieco formie zachował się do dzisiaj).
Troskliwą opieką otaczał Piotr Opaliński, wojewoda poznański, rzemiosło i handel, co sprzyjało zamożności mieszkańców miasteczka. Syn Piotra Opalińskiego – Krzysztof – zadbał również o rozwój oświaty; zbudował gimnazjum świeckie, obok istniejącej już szkoły parafialnej. Krzysztof Opaliński udoskonalił i rozbudował stałą siedzibą rodu – zamek, który na przełomie XVII i XVIII wieku należał do największych w Polsce.
Obecnie odbudowane skrzydło południowe spełnia rolę mauzoleum dla sarkofagow rodziny Opalińskich oraz jest ważnym centrum kultury.
W roku 1747 ostatnia z rodu Opalińskich, Maria Leszczyńska (córka Katarzyny z Opalińskich i Stanisława Leszczyńskiego), królowa francuska, sprzedała dobra sierakowskie ministrowi Augusta III – Brühlowi. Po śmierci Brühla Sieraków przeszedł w ręce magnatów niemieckich, a w 1823 roku stał się własnością króla pruskiego.
Pożar, który wybuchł w 1817 roku, spalił prawie całkowicie miasto, kościół parafialny, klasztor oraz dworskie zabudowania gospodarcze. Ocalały z pożaru do dziś istniejące: kościół Bernardynów, zbór ewangelicki i kilka domów.
Nadanie w 1833 roku nowej ordynacji miejskiej pozwoliło na odbudowanie się miasta i podniesienie go z upadku gospodarczego. Powstały zakłady przemysłowe jak: cegielnia, wapienniki, kopalnia węgla brunatnego, gorzelnia, fabryka cygar. Pod koniec XIX wieku miasto uzyskało połączenia kolejowe z Szamotułami i Międzychodem, w związku z czym uległo dalszemu rozwojowi. Na początku XX wieku Sieraków liczył około 3 tysięcy mieszkańców. Jednakże obie wojny, czynny udział w powstaniu wielkopolskim, represje okupanta i wysiedlenia zmniejszyły znacznie liczbę ludności.
Organizatorem i pierwszym kierownikiem Stada był major von der Brinken. Pierwsze ogiery ze stadnin i stad niemieckich nadeszły do Sierakowa dnia 4 lutego 1829 roku i dlatego przyjęto ten rok za rok powstania Stada, i według tej daty obchodzono 100-letni jubileusz istnienia tej placówki w 1929 roku i 125-letni w 1954 roku oraz bardzo uroczysty 150-lecia w 1979 roku.
Stado sierakowskie rozpoczęło swą działalność już w sezonie rozpłodowym 1829 roku dzięki nadesłanym 60 ogierom: 4 lutego nadeszło 5 ogierów ze stada Veshra, 15 lutego 8 ogierów z Graditz, 18 lutego 15 ogierów ze stada branderburskiego i 23 lutego 4 ogiery od naczelnego koniuszego z Berlina. W marcu tegoż roku 28 ogierów nadesłało stado Marienwerder (Kwidzyń).
Z początkiem wiosny 1829 roku przystąpiono do przygotowania w Sierakowie stajen dla ogierów, które w czerwcu miały powrócić ze stacji kopulacyjnych na okres spoczynku. Nowych budynków stajennych na razie nie budowano, gdyż istniejące obszerne stajnie, wzniesione w XVI i XVII wieku, były wystarczające dla pomieszczenia ponad 100 koni (118 stanowisk). W tych samych budynkach, tworzących zabudowany w podkowę główny blok stajenny, przygotowano również pomieszczenia dla personelu.Remont stajen trwał dość długo, tak że 60 ogierów stanowiących wówczas obsadę stada wróciło z pierwszego sezonu dopiero w końcu lipca 1829 roku.
Jesienią tego roku przydzielono ze stadniny trakeńskiej 29 ogierów, a wiosną 1980 roku dalszych 16, przez co stan ogierów w drugim roku działalności Stada wynosił już 105 sztuk. Równocześnie z założeniem stada ogierów zorganizowano w Sierakowie stadninę. Dlatego mimo zlikwidowania stadniny jako działu produkcji utrzymuje się na terenie miasta i okolicy określenie istniejącego obecnie zakładu jako stadnina.

Obszar ówczesnych dóbr sierakowskich, na których zostało zorganizowane stado i stadnina, wykupiony z rąk prywatnych obejmował według danych z 1799 roku powierzchnię 9510 mórg magdeburskich (1 morga – 0,25 ha), w tym gruntów ornych – 4456 mórg, łąk – 971, pastwisk – 3985 i ogrodu – 98 mórg. Stadnina zajmowała budynki znajdujące się w pobliżu głównego bloku zabudowań stada. Było to oddzielne podwórze (tzw. małe), otoczone ze strony wschodniej i zachodniej stajniami, od północy stodołą, a od południa tzw. białym domkiem, w którym początkowo mieściła się szkoła, a później mieszkanie dla obsługi stada.
Klacze stadniny sierakowskiej pochodziły z niemieckich zakładów chowu koni. Były to klacze w typie szlachetnych koni ciepłokrwistych. Kryto je wartościowymi ogierami stada (często importowanymi z Anglii). Nie udało się ustalić liczby klaczy matek, jakie znajdowały się w tej stadninie. Jednakże sądząc z pojemności budynków oraz z tego, że dostarczała ona do stada około 3-5 ogierów rocznie, można przypuszczać, że stan klaczy matek wahał się w granicach 30-50 sztuk.
Około 1855 roku zmieniono w stadninie kierunek hodowlany i na miejsce klaczy szlachetnych zaczęto wprowadzać perszerony. Ta nowa koncepcja nie spełniła pokładanych nadziei i to było przyczyną zlikwidowania stadniny w roku 1883 na skutek nieopłacalności. Dwanaście najlepszych klaczy przekazano stadninie Graditz, a resztę rozprzedano na licytacji. Większość gruntów podzielono na parcele i sprzedano lub wydzierżawiono okolicznym rolnikom i ludności miasta Sierakowa.
W przeciwieństwie do stadniny stado rozwijało się bardzo pomyślnie i już w kilka lat po założeniu zapotrzebowanie na ogiery sierakowskie zaczęło wzrastać, co było dowodem, że hodowcy poznańscy przekonali się o wartości tych reproduktorów.
Stado nie oparło się rozwijającej się tendencji wprowadzania koni zimnokrwistych, która dała się odczuć w drugiej połowie XIX wieku. W okresie tym (po 1852 r.) sprowadzono do Sierakowa pierwsze ogiery zimnokrwiste. Według danych z 1866 roku w Sierakowie stacjonowały wtedy liczne ogiery zimnokrwiste importowane z Francji i Belgii. Oprócz ras zimnokrwistych sprowadzono w 1875 roku pierwsze hanowery, a oldenburgi i beberbeki zaczęły napływać licznie dopiero od 1875 roku. Liczba ogierów w stadzie stale wzrastała, osiągając w latach osiemdziesiątych 230 sztuk
Oprócz zwiększenia liczby ogierów, dążono do poprawy ich jakości między innymi poprzez treningi i próby wyścigowe, trening ten został zapoczątkowany w 1896 roku i prowadzony był aż do wybuchu I wojny światowej. Młode i nadające się do tego celu ogiery po powrocie z pierwszego sezonu rozpłodowego poddawane były treningowi wyścigowemu na własnym torze, który urządzony był ma terenie obecnego hipodromu. Po przeprowadzeniu wstępnej selekcji w gonitwach odbywających się w Sierakowie, najlepsze z nich wysyłano na tory wyścigowe do Poznania, gdzie startowały o palmę pierwszeństwa z tak samo przygotowanymi ogierami ze stada gnieźnieńskiego.
Reproduktory przeznaczone na wyścigi podzielone były na dwie grupy. Kryterium przynależności do danej grupy było nasycenie w rodowodzie pełną krwią angielską: ogiery pochodzące ze stadnin w Beberbeck, Graditz, Trakenach i ze stadnin wschodniopruskich ze względu na wysoki i ustalony stopień uszlachetnienia pełną krwią angielską tworzyły grupę I. Ogiery poznańskie pochodzące od hodowców prywatnych tworzyły grupę II.
Trening ogierów prowadził ówczesny kierownik – Senden. Rozpoczynały się one w lipcu po powrocie ogierów z pierwszego sezonu kopulacyjnego. Były to ogiery 4-letnie (w jednym tylko przypadku biegał ogier w wieku 6 i 7 lat).codzienny ranny trening ogiery odbywały w grupkach po 3-4 sztuki. Ogiery biegały wyłącznie na torze płaskim. Do Sierakowa co pewien czas przyjeżdżali oficerowie garnizonu poznańskiego, którzy dosiadali trenowanych ogierów i brali na nich udział w wyścigach na torze poznańskim.

cdn

Więcej w Hodowla

W ostatnim numerze

HiJ nr 79 - okładka

Hodowca i Jeździec Rok XXI Nr 4 (79) Jesień 2023

Wydawca

Polski Związek Hodowców Koni

Reklama

Tofi Horses
Pets Diag
Tofi Horses
eHorses
Purina
Equishop
Energys
De Heus Polska
Equishop
Cavalor
Smarthorse

Artykuł sponsorowany

RSS Aktualności ze strony PZHK

RSS Aktualności ze strony Teraz Polskie Konie

Ostatnie wpisy

Na górę